تجارت بین‌المللی به‌عنوان یکی از ارکان اساسی توسعه اقتصادی در کشورهای مختلف شناخته می‌شود. در این میان، گمرک به‌عنوان دروازه ورود و خروج کالاها، نقش کلیدی در تسهیل این تجارت دارد. با این حال، یکی از مشکلات عمده‌ای که تجار و شرکت‌های بازرگانی در روند واردات و صادرات ممکن است با آن مواجه شوند، توقف کالا در گمرک است. این توقف ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد که می‌تواند خسارات مالی، تأخیر در پروژه‌ها و حتی آسیب به کالا را به همراه داشته باشد. در این مقاله، به تحلیل عواملی می‌پردازیم که موجب توقف کالا در گمرک شده و راهکارهایی برای رفع این مشکلات ارائه خواهیم داد.
۱. نقص یا عدم تطابق اسناد
یکی از شایع‌ترین دلایل توقف کالا در گمرک، نقص یا عدم تطابق اسناد است. این اسناد شامل فاکتور خرید، لیست عدل‌بندی (Packing List)، بارنامه و گواهی مبدأ می‌باشند. حتی اشتباهات کوچک در این اسناد، مانند تفاوت در شماره سریال یا وزن کالا، می‌تواند موجب تأخیر در فرآیند ترخیص شود. لذا، بررسی دقیق و چندباره این اسناد پیش از ارائه به گمرک امری ضروری است.
۲. مشکلات ارزی و تأمین مالی
در شرایط خاصی مانند تحریم‌ها یا محدودیت‌های ارزی، ممکن است واردکنندگان با مشکلات جدی در زمینه تأمین ارز دولتی یا انتقال وجوه به فروشندگان خارجی روبرو شوند. این مسائل باعث تأخیر در ارائه مدارک مالی و در نتیجه توقف کالا در گمرک می‌گردد. برای حل این مشکل، استفاده از مشاوره‌های مالی و بانکی معتبر و هماهنگی دقیق با بانک‌ها می‌تواند کمک‌کننده باشد.
۳. عدم پرداخت حقوق و عوارض گمرکی
ترخیص کالا از گمرک مشروط به پرداخت کامل حقوق ورودی و عوارض مربوطه است. واردکنندگانی که به دلیل محاسبات نادرست یا مشکلات مالی قادر به پرداخت این هزینه‌ها نباشند، با مشکل توقف کالا مواجه می‌شوند. به همین دلیل، برنامه‌ریزی مالی دقیق و مشاوره با کارشناسان گمرکی می‌تواند به پیشگیری از چنین مشکلاتی کمک کند.
۴. نبود مجوزهای قانونی موردنیاز
برخی از کالاها برای ترخیص نیاز به مجوزهای خاصی از سازمان‌های دولتی دارند. این مجوزها می‌توانند شامل مجوزهای بهداشت، استاندارد، قرنطینه و یا مجوزهای صنعتی باشند. عدم تهیه به‌موقع این مجوزها منجر به توقف کالا در گمرک خواهد شد. لذا آگاهی از نیازمندی‌های قانونی و اقدام سریع برای دریافت مجوزهای لازم بسیار حائز اهمیت است.
۵. تخلفات گمرکی و مسائل حقوقی
در برخی موارد، کالا به دلیل کشف تخلفات گمرکی نظیر اعلام نادرست ارزش کالا، قاچاق یا عدم تطابق کالا با اظهارنامه متوقف می‌شود. این تخلفات ممکن است منجر به تشکیل پرونده حقوقی و تأخیر طولانی‌مدت در ترخیص کالا گردد. بنابراین، آشنایی با قوانین گمرکی و استفاده از کارشناسان حقوقی برای رفع این مشکلات ضروری است.
۶. فرآیندهای پیچیده اداری و بروکراسی
گاهی اوقات پیچیدگی‌های فرآیندهای اداری و کندی در بررسی مدارک باعث تأخیر در ترخیص کالا می‌شود. این مشکل به‌ویژه در زمان‌های پرترافیک یا هنگام تغییرات قوانین گمرکی نمایان‌تر می‌شود. همکاری نزدیک با نمایندگان گمرکی و استفاده از سامانه‌های الکترونیکی می‌تواند در تسریع این روند مؤثر باشد.
۷. تأخیر در حمل‌ونقل یا ورود کالا
یکی دیگر از دلایل عمده توقف کالا در گمرک، تأخیر در حمل‌ونقل یا هماهنگی نادرست بین شرکت‌های حمل‌ونقل و گمرک است. این مشکل به‌ویژه در مواقعی که کالا نیاز به شرایط خاصی نظیر دمای کنترل‌شده داشته باشد، شدت می‌یابد. انتخاب شرکت‌های حمل‌ونقل معتبر و برنامه‌ریزی دقیق می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند.
۸. تغییرات ناگهانی در قوانین گمرکی
تغییرات غیرمنتظره در قوانین گمرکی، مانند افزایش تعرفه‌ها، محدودیت‌های وارداتی یا تغییر در الزامات اسنادی، ممکن است سردرگمی‌هایی برای واردکنندگان ایجاد کند. برای پیشگیری از چنین مشکلاتی، واردکنندگان باید همواره از طریق مشاوران گمرکی و اخبار رسمی از تغییرات قوانین مطلع باشند.
۹. عدم اخذ مجوزهای واردات
عدم دریافت مجوزهای واردات یا ثبت سفارش یکی از دلایل اصلی توقف کالا در گمرک است. برای کالاهایی که امکان تولید داخلی آن‌ها وجود ندارد، اخذ مجوزهای واردات آسان‌تر است. اما کالاهایی که تولید داخلی دارند، نیازمند مجوزهایی از سازمان‌های مرتبط، مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت)، هستند. لذا، واردکنندگان باید پیش از ورود کالا به گمرک، تمام مجوزهای لازم را دریافت کنند.
۱۰. بخشنامه‌های گمرکی و بازرگانی جدید
بخشنامه‌های گمرکی جدید که قبل یا بعد از ورود کالا صادر می‌شوند، می‌توانند بر تعرفه‌ها، ارزش‌گذاری و ثبت سفارش کالا تأثیرگذار باشند. تغییرات جدید اگر به‌موقع توسط ترخیص‌کاران لحاظ نشوند، ممکن است باعث تأخیر در ترخیص کالا شوند. بنابراین، آگاهی از تغییرات بخشنامه‌ها و هماهنگی با الزامات جدید بسیار مهم است.
۱۱. عدم تعیین صحیح تعرفه و ارزش گمرکی کالا
هرگونه اشتباه در تعیین تعرفه یا ارزش گمرکی می‌تواند منجر به تأخیر در ترخیص کالا گردد. ارزش‌گذاری کالا بر اساس آیین‌نامه‌های گمرکی و سوابق واردات انجام می‌شود و هرگونه تفاوت در آن ممکن است به جریمه یا پرداخت مابه‌التفاوت منجر شود. برای جلوگیری از این مشکلات، ترخیص‌کاران باید با دقت و بر اساس قوانین، کالای وارداتی را طبقه‌بندی کرده و ارزش واقعی آن را اعلام کنند.
۱۲. عدم تخصیص ارز و نداشتن منشأ ارز
تخصیص ارز یکی از مراحل اساسی در فرآیند ترخیص کالا است. برای کالاهایی با اولویت پایین‌تر، ارز به‌راحتی تخصیص می‌یابد، اما برخی کالاها ممکن است به دلیل نبود ارز در اولویت‌ها یا نداشتن منشأ ارز بانکی، در گمرک متوقف شوند. برای پیشگیری از این مشکل، واردکنندگان باید از پیش تخصیص ارز را انجام داده و منشأ ارز را مشخص کنند تا در زمان ترخیص کالا با مشکل مواجه نشوند.
با توجه به عواملی که در این مقاله ذکر شد، واردکنندگان باید اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام دهند تا از بروز مشکلات در مراحل ترخیص کالا جلوگیری کنند. این اقدامات شامل هماهنگی با کارشناسان گمرکی، بررسی دقیق اسناد، کسب اطلاعات به‌موقع در مورد تغییرات قوانین و بخشنامه‌ها و داشتن برنامه‌ریزی مالی صحیح می‌باشد.
